Realizacja konkluzji BAT w przemyśle – krok ku zmniejszeniu emisji substancji niebezpiecznych

Każdego roku istniejące obiekty przemysłowe generują ogromne ilości różnego rodzaju zanieczyszczeń i substancji niebezpiecznych, które negatywnie wpływają na środowisko naturalne. W efekcie stopniowego wdrażania w naszym kraju coraz skuteczniejszych technologii i rozwiązań mających na celu ograniczenie emisji przemysłowych, ich poziom już został znacząco zredukowany na przestrzeni ostatnich 20 lat, ale od państw członkowskich Unii Europejskiej wymaga się ciągłego, nieustannego ograniczania negatywnego wpływu na środowisko wszystkich działających instalacji przemysłowych. Jednym z narzędzi mobilizacji do wysiłków w tym kierunku są tzw. konkluzje BAT.

Konkluzje BAT – co to jest?

Konkluzje BAT (z ang. Best Available Techniques, najlepsze dostępne techniki)  to jeden z istniejących w Unii Europejskiej instrumentów prawnych wspomagających ochronę środowiska naturalnego w państwach członkowskich UE. Konkluzje BAT weszły w życie wraz z Dyrektywą Rady 96/61/WE z dnia 24 września 1996 r. w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń (dyrektywa ta jest czasami określana jako Dyrektywa IPPC).

W krajowych przepisach prawa zapisy związane z BAT pojawiły się kilka lat później, w roku 2001, wraz z ówczesną nowelizacją ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2019 r. poz. 1396 z późn. zm.). Zgodnie z zapisami tej ustawy, konkluzje BAT to dokument sporządzony na podstawie dokumentu referencyjnego BAT, przyjmowany przez Komisję Europejską w drodze decyzji i zgodnie z przepisami dotyczącymi emisji przemysłowych. Konkluzje BAT stanowią punkt odniesienia podczas określania warunków pozwolenia zintegrowanego oraz zawierają wnioski dotyczące najlepszych dostępnych technik, ich opis, informacje służącej ocenie ich przydatności, wielkości emisji powiązanych z najlepszymi dostępnymi technikami, powiązanych poziomów zużycia, a także odpowiednich sposobów przeprowadzania remediacji.

Jak implementowane są konkluzje BAT?

Proces implementacji konkluzji BAT jest wieloetapowy i rozpoczyna się od opracowania prawnie niewiążącego dokumentu referencyjnego BAT (tzw. BREF), zawierającego opis najlepszych dostępnych w danym momencie technik redukcji emisji w sektorze, którego dany dokument dotyczy. Określone są w nim również właściwe dla danego typu instalacji poziomy emisji, których niespełnienie skutkuje nie wydaniem pozwolenia na eksploatację instalacji.

Kolejnym krokiem jest publikacja konkluzji BAT w formie aktu wykonawczego w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Od tej daty operatorzy danego typu instalacji mają 4 lata na dostosowanie swoich instalacji do wskazanych w konkluzji BAT wymogów i norm środowiskowych.

Konkluzje BAT dla przemysłu

W chwili przygotowywania tego artykułu do publikacji (15 grudnia 2023 r.) opublikowanych zostało już 20 decyzji wykonawczych dotyczących konkluzji BAT (ostatnia z nich 20 grudnia 2022 r.), a dla 16 z nich upłynął już termin dostosowania instalacji przemysłowych w poszczególnych sektorach do wymagań konkluzji BAT.

Konkluzje BAT wdrożone

Poniżej przedstawiamy listę konkluzji BAT, dla których minął już termin dostosowania poszczególnych rodzajów instalacji do wymagań. W nawiasach podana jest data publikacji, od której liczony jest termin 4 lat na dostosowanie instalacji do wymagań przez operatora.

• konkluzje BAT dla przemysłu spożywczego, produkcji napojów i przemysłu mleczarskiego (4 grudnia 2019 r.)
• konkluzje BAT dla spalania odpadów (3 grudnia 2019 r.)
• konkluzje BAT dla przetwarzania odpadów (17 sierpnia 2018 r.)
• konkluzje BAT dla wielkotonażowej produkcji organicznych substancji chemicznych (7 grudnia 2017 r.)
• konkluzje BAT dla dużych obiektów energetycznego spalania LCP (pierwotna publikacja: 17 sierpnia 2017 r., publikacja aktualnej wersji: 31 grudnia 2021 r., publikacja sprostowania do polskiej wersji: 31.03.2022 r.)
• konkluzje BAT dla intensywnego chowu drobiu lub świń (21 lutego 2017 r.)
• konkluzje BAT dla produkcji metali nieżelaznych (30 czerwca 2016 r.)
• konkluzje BAT dla produkcji chemikaliów i oczyszczania ścieków: wspólne dla sektora chemicznego systemy oczyszczania ścieków i gazów odlotowych oraz systemy zarządzania (9 czerwca 2016 r.)
• konkluzje BAT dla produkcji płyt drewnopochodnych (24 listopada 2015 r.)
• konkluzje BAT dla rafinacji ropy naftowej i gazu (24 października 2014 r.)
• konkluzje BAT dla produkcji masy włóknistej, papieru i tektury (30 września 2014 r.)
• konkluzje BAT dla produkcji chloro-alkaliów (11 grudnia 2013 r.)
• konkluzje BAT dla produkcji cementu, wapna i tlenku magnezu (9 kwietnia 2013 r.)
• konkluzje BAT dla garbowania skór (16 lutego 2013 r.)
• konkluzje BAT dla produkcji żelaza i stali (8 marca 2012 r.)
• konkluzje BAT dla produkcji szkła (8 marca 2012 r.)

Konkluzje BAT przewidziane do wdrożenia

Poniższa lista obejmuje opublikowane konkluzje BAT, dla których termin dostosowania jeszcze nie minął. W nawiasach podana jest data publikacji, od której liczony jest termin 4 lat na dostosowanie przez operatora danej instalacji do wymagań określonych w BAT.

• konkluzje BAT dla przemysłu włókienniczego (20 grudnia 2022 r.)
• konkluzje BAT dla wspólnych dla przemysłu chemicznego systemów gospodarowania gazami odlotowymi i ich oczyszczania (12 grudnia 2022 r.)
• konkluzje BAT dla przetwórstwa metali żelaznych (4 listopada 2022 r.)
• konkluzje BAT dla obróbki powierzchniowej z wykorzystaniem rozpuszczalników organicznych, w tym konserwacji drewna i produktów z drewna produktami chemicznymi (9 grudnia 2020 r.)

Jak wdrożenie konkluzji BAT wpływa na emisję szkodliwych substancji?

Ponieważ konkluzje BAT powstają na bazie obiektywnych pomiarów emisji, przeprowadzanych w instalacjach wzorcowych (czyli takich, które zostały uznane za reprezentatywne pod względem możliwego do osiągnięcia poziomu emisji do środowiska), dążenie do osiągnięcia wyznaczonych celów przekłada się w realny sposób na zmniejszenie negatywnego wpływu emisji przemysłowych na środowisko naturalne. Co równie ważne, zgodnie z obowiązującym prawem, instalacje niespełniające wymogów nie mogą być eksploatowane, co w wielu przypadkach może przyspieszyć procesy modernizacji i dostosowania danego obiektu do bieżących wymogów środowiskowych.

Implementacja BAT w bezpośredni sposób przekłada się na redukcję emisji zanieczyszczeń, zmniejszenie zużycia surowców oraz ilości powstających odpadów. Dzięki temu przedsiębiorstwa z sektora przemysłowego mogą ograniczyć negatywny wpływ na środowisko, a dodatkowo zwiększyć konkurencyjność w branży przy jednoczesnym zmniejszeniu kosztów operacyjnych.

Podsumowanie

Konkluzje BAT stanowią kompleksowy zestaw zaleceń, których celem jest wspieranie zrównoważonego rozwoju przemysłu, minimalizacja wpływu na środowisko oraz promowanie innowacyjnych i efektywnych technologii. Dlatego zastosowanie BAT w celu minimalizacji wpływu działalności przemysłowej na środowisko umożliwia osiągnięcie równowagi pomiędzy rozwojem przemysłu i jego efektywności a skuteczną ochroną środowiska.