Metody poboru próbek ścieków do badań — sprawdź jak spełnić wymogi Normy 5667-10:2021

Prawidłowość pobrania próbki ścieków przekłada się na jej reprezentatywność, a tym samym ma kluczowy wpływ na uzyskane wyniki badań danej próbki i ewentualne dalsze decyzje, jakie mogą być podejmowane w oparciu o te wyniki. Z tego względu konieczne jest dołożenie wszelkich starań w celu zapewnienia prawidłowości i powtarzalności wykonania poszczególnych próbek zgodnie z najnowszymi obowiązującymi standardami międzynarodowymi – w odniesieniu do ścieków jest to norma 5667-10:2021.

Norma 5667-10: 2021 – czego dotyczy?

Pełna nazwa wspomnianej powyżej normy to PN-ISO 5667-10:2021-11 Jakość wody. Pobieranie próbek. Część 10: Wytyczne dotyczące pobierania próbek ścieków. Jest to najnowsza rewizja tej normy, która zawiera szczegółowe informacje dotyczące pobierania próbek ścieków, w tym opracowanie programów i metody poboru próbek ścieków. Postanowienia, które zawiera norma 5667-10:2021, stosuje się do wszystkich rodzajów ścieków, czyli:

• ścieków przemysłowych
• ścieków radioaktywnych
• wód chłodzących
• ścieków bytowo-gospodarczych surowych
• ścieków bytowo-gospodarczych oczyszczonych

Ponadto norma 5667-10:2021 szczegółowo opisuje różne metody poboru próbek ścieków oraz wskazuje zasady, jakie należy stosować, aby zapewnić reprezentatywność próbek. Co szczególnie ważne, norma 5667-10:2021 nie zawiera szczegółowych wytycznych dotyczących pobierania próbek zrzutów awaryjnych, jednak w niektórych przypadkach może być do tych celów stosowana.

Pobór próbek ścieków do badań – rodzaje próbek

Zgodnie z normą 5667-10:2021 wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje próbek ścieków, jakie mogą być pobierane do badań:

• próbka jednorazowa – jest to próbka, której cała objętość jest pobierana w tym samym czasie i/lub miejscu, co w praktyce oznacza, że jest to próbka pobrana ze ścieków losowo. Najczęściej próbki jednorazowe są pobierane ręcznie, choć nic nie stroi na przeszkodzie, aby pobierać próbki tego typu za pomocą urządzeń przeznaczonych do automatycznego poboru próbek ścieków.
• próbka złożona – uzyskuje się ją poprzez zmieszanie dwóch lub większej liczby próbek w odpowiedni sposób, w znanych proporcjach (w sposób ciągły lub nieciągły) w celu uzyskania średniej wartości pożądanej cechy. W przypadku wykonywania próbek złożonych liczbę próbek lub podpróbek składowych opiera się najczęściej na pomiarach czasu i przepływu na określonym terenie lub głębokości.

W szczególnych przypadkach dopuszczalne jest również wykonanie tzw. kwalifikowanej próbki jednorazowej, czyli próbki złożonej z co najmniej 5 próbek jednorazowych, które zostały pobrane i zmieszane w ciągu maksymalnie 2 godzin w odstępach nie krótszych niż 2 minuty.

Przewoźne automaty do poboru prób wody i ścieków BLZZRD firmy TELEDYNE ISCO

Metody poboru próbek ścieków do badań

Norma 5667-10:2021 wskazuje, że próbki ścieków mogą być pobierane w sposób manualny (ręcznie) lub w sposób automatyczny. W przypadku poboru ręcznego norma wskazuje dwa możliwe sposoby poboru próbek:

• pobieranie bezpośrednie – pobór odbywa się wprost do butelek bądź innych zgodnych z wymogami normy naczyń
• pobieranie pośrednie – w tym przypadku wymagane jest użycie specjalnego czerpaka w postaci naczynia zamocowanego na drążku teleskopowym

Co ważne, wyposażenie do pobierania ścieków musi być wykonane z obojętnego chemicznie materiału, dzięki czemu nie będzie wpływać na wyniki wykonywanych analiz próbek. Płukanie sprzętu do poboru próbek powinno być wykonane przy użyciu wody pitnej lub dejonizowanej, co zminimalizuje ryzyko wystąpienia zanieczyszczeń. Nie należy płukać urządzeń do pobierania ściekami.

Zgodnie z wymogami normy 5667-10:2021 próbki jednorazowe należy pobierać do posiadających szeroką szyjkę butelek o pojemności 2 litry lub mniejszych, zależnie od zlecanych oznaczeń w konkretnej próbce.

W przypadku automatycznego poboru próbek w celu wykonania próbek złożonych, norma 5667-10:2021 wskazuje różne sposoby wykonania takich próbek, w tym:

• pobieranie próbek o stałej objętości w zmiennym czasie (C.V.V.T)
• pobieranie proporcjonalnie do przepływu oparte na zbieraniu równych objętości próbek z częstotliwością proporcjonalną do przepływu
• pobieranie próbek o zmiennej objętości w stałym czasie (C.T.V.V)
• pobieranie proporcjonalnie do przepływu oparte na zbieraniu próbek w stałych odstępach czasu o objętościach proporcjonalnych do przepływu
• pobieranie próbek objętościowych o stałej objętości w czasie (C.T.C.V)

Autosamplery wykorzystywane do poboru próbek ścieków powinny zgodnie z normą 5667-10:2021 mieć zamkniętą komorę przeznaczoną do napełniania i późniejszego przechowywania pobranych próbek w warunkach całkowitego zaciemnienia i odpowiedniej temperaturze.

Niezależnie od metody poboru próbki ścieków należy pobierać w miejscu najsilniejszego prądu i z dala od jakichkolwiek przeszkód czy krawędzi, aby zapewnić właściwe mieszanie i jednorodność próbki. Głębokość poboru to 1/3 głębokości ścieków poniżej ich powierzchni.

Przewoźne, przenośne lodówkowe automaty do poboru prób wody i ścieków AVALANCHE firmy TELEDYNE ISCO

Jak pobrać ścieki do badania mikrobiologicznego metodą manualną?

Ręczny pobór próbek ścieków do badań mikrobiologicznych polega na umieszczeniu odpowiedniego naczynia w uchwycie czerpaka, zdjęciu korka zabezpieczającego naczynie tak, aby nie zanieczyścić korka, a następnie zanurzeniu naczynia pod powierzchnię ścieków szyjką w dół, skośnie do kierunku prądu. Po zanurzeniu na właściwą głębokość należy odwrócić naczynie szyjką w kierunku przeciwnym do prądu i napełnić. Po wyjęciu naczynia z próbką należy odlać około 1/4 próbki i natychmiast zabezpieczyć naczynie korkiem.

Manualny pobór próbek ścieków do badania fizykochemicznego

Technika poboru próbki jest w tym przypadku taka sama, jak dla próbek przeznaczonych do badań mikrobiologicznych. Różnicę stanowi fakt, że do badań fizykochemicznych zwykle wykonuje się próbkę uśrednioną, czyli taką, która powstaje po zlaniu 3 jednakowej objętości próbek pobranych w ciągu 1 godziny z tego samego miejsca pobrania.

Jak pobrać ścieki do badań – zasady bezpieczeństwa

Podstawowe zasady bezpieczeństwa podczas poboru próbek ścieków są następujące:

• nie należy jeść, pić ani palić wyrobów tytoniowych
• należy zachować szczególną ostrożność
• należy nosić właściwe ubrania ochronne oraz jednorazowe rękawiczki
• podczas pobierania próbek należy zachować bezpieczną odległość od studzienek, kanałów, osadników itp., a przed rozpoczęciem pobierania próbek należy miejsce poboru dokładnie wywietrzyć, jeśli znajduje się w przestrzeni zamkniętej
• należy zachować możliwie jak najwyższą higienę osobistą
• po pobraniu próbek ścieków należy dokładnie umyć ręce i ubrania, a wykorzystywany sprzęt odpowiednio zdezynfekować

OMC Envag – najwyższej klasy automaty do poboru prób ścieków

W bieżącej ofercie OMC Envag dostępna jest szeroka gama stacjonarnych, przenośnych i przewoźnych urządzeń umożliwiających automatyczny pobór próbek ścieków i wody zgodnie z wymaganiami normy PN-EN 5667-10:2021 oraz Rozporządzeniem Ministra Środowiska, oraz Ministra Infrastruktury. Zależnie od potrzeb klienta mogą one pobierać powtarzalne, reprezentatywne próbki w trybie proporcjonalnym do przepływu, jak również mierzyć i rejestrować parametry fizykochemiczne, a także współpracować z urządzeniami zewnętrznymi.